In de media

MAAS EN WAAL – Na twee jaar intensieve voorbereiding werden er in een korte tijd maar liefst 2000 kaartjes verkocht voor de streekmusical ‘Hulde aon de Gekulde’. Zeven uitverkochte voorstellingen in Druten en

Beneden–Leeuwen. Dat schept druk en verwachtingen.

Het verhaal

De cultuurgroep van De Bewaorsmiense hebben het afgelopen weekend laten zien, ruimschoots met die druk en de verwachtingen om te kunnen gaan. Het publiek werd in de verhaallijn van het Dreumelse schrijversduo Ko van den Boom en Mari van den Berg meegenomen in een elftal scènes. De supermarkt, het café, een huiskamer, een keuken en zelfs het gemeentehuis en het Pax Christi College kwamen voorbij.

‘Hulde aon de Gekulde’ speelt zich af in deze tijd en gaat over de cultuur en natuur die onder druk staan. Allerlei tegenstellingen tussen de jongere en oudere generatie, de digitale en analoge wereld, het dialect en het ABN worden met grappige ingrediënten en altijd met een knipoog gepresenteerd.

Het decor

Het briljante decor met daarop, de met veel aandacht en creativiteit gemaakte filmbeelden, speelde hierbij een centrale rol. Via een haarscherp groot LED–scherm en snel wisselende attributen waren de toeschouwers getuige van gebeurtenissen op verschillende herkenbare locaties. Enkele malen waren er zelfs samensmeltingen en mooie overgangen te zien tussen de filmbeelden op het scherm en het toneelspel. Hilariteit alom, zeker toen één van de speelsters haar tweelingzus Truus op het scherm zag en haar de opdracht gaf om voor de koekjes bij de koffie te zorgen.

Zang en spel

Kenmerkend voor alle in het verleden gespeelde musicals van De Bewaorsmiense waren de hoge kwaliteit van zowel de tekst, de liedjes als het spel. Het lijkt erop alsof de lat steeds hoger wordt gelegd. De grappige en sappige individuele teksten, de dialogen, het samenspel en de daarbij horende  emoties werden realistisch en vlot op de planken gebracht. Het schrijversduo heeft bij alle scènes zorgvuldig de melodieën uitgezocht die varieerden tussen de The Scene, Anneke Grönloh en de Dolly Dots en Queen. Er werd zelfs modern gerapt op de melodie van Gangsta’s Paradise, een Granuliedje kwam voorbij én er werd een heuse carnavalskraker de zaal in geslingerd. Zowel de teksten als de melodieën ondersteunden harmonieus de gebeurtenissen en het gevoel in de verschillende scènes.

De solo’s en de samenzang kwamen fantastisch tot hun recht en zorgden voor een groot applaus vanuit het publiek. De grote groep jeugdige spelers ontvingen met hun ontwapende en frisse speel-, dans- en zangstijl veel terechte waardering van het publiek.

Een pareltje

Of met de gefragmenteerde verhaallijn ook dit keer de ziel van de Maas en Waler is geraakt valt te betwijfelen, maar dit wordt meer dan ruimschoots gecompenseerd door de totale zeer gevarieerde presentatie met opnieuw een iconisch slotlied.

De hand, de stem en de arrangementen van het creatieve team onder leiding van Dayenne van de Geijn en John Tijssen hebben deze musical opnieuw omgetoverd tot een pareltje. De Bewaorsmiense hebben wederom laten zien dat de 23- jarige ervaring en intensieve samenwerking tussen 6o mensen op het gebied van organisatie, licht en geluid, muziek, decor, spel , figuratie, grime en aankleding tot iets kan leiden waar Maas en Waal trots op mag zijn. De Bewaorsmiense hebben met deze productie de toeschouwers zeker niet zitten ‘kullen’ maar een vermakelijk avondje bezorgd om van te smullen. Hulde!

Op zaterdag 18 november tussen 10.00 u. - 13.00 u. start de voorverkoop voor de nieuwe streekmusical van De Bewaorsmiense. De voorverkoop vindt plaats op de beide speellocaties in De Bogerd in Druten en De Rosmolen in Beneden-Leeuwen.

Het verhaal

‘Hulde aon de Gekulde’ is een Maas en Waalse volksvertelling die zich afspeelt in 2023. In het leven zijn er altijd winnaars en gekulden. Zo ook in deze nieuwe productie.

List, bedrog, belazeren, alles komt voorbij in deze streekmusical. In de bredere zin gaat het om de cultuur die onder druk staat, door steeds meer mensen, auto’s, motoren op de dijk, woningbouw, boeren die verdwijnen, ontzanding en verondieping.

Het Dreumelse schrijversduo Mari v.d. Berg en Ko v.d. Boom heeft de nieuwe musical voorzien van even pittige als zeer grappige ingrediënten en tegenstellingen. Dialectsprekers tegenover ABN-ers, en analoge mensen versus digitale gebruikers. De oorspronkelijke bewoners komen te staan tegenover de import, rijk en arm in contrast met het klimaatprobleem en de drugsproblematiek onder de jongeren. De beide auteurs hebben de musical ook voorzien van 10 prachtige liedjes van rock, pop, rap tot zelfs carnavaleske klanken. Natuurlijk ontbreekt er geen granuliedje en zorgen arrangeur John Tijssen en regisseuse Dayenne van de Geijn  samen met de cast en de crew voor een verrassend avondje streektoneel.

De musical waarvoor al volop wordt gerepeteerd wordt vanaf 11 t/m 14 april 2024 in Druten op de planken gebracht en vanaf 19 tot en met 21 april in Beneden Leeuwen.

Speciale actie voor de jeugd

Voor de jeugdige bezoekers tot en met 17 jaar zijn de kaartjes tegen de sterk gereduceerde prijs van €5,-- verkrijgbaar. De kaartjes voor de volwassenen zijn €17,50.

Tijdens de voorverkoop worden er vooraf aan alle aanwezigen, nummers uitgedeeld. De verkoop vindt plaats op nummervolgorde. Per persoon kan men maximaal 10 kaarten kopen. Na de voorverkoop zijn de kaarten te koop op onderstaande adressen. Juwelier Akkermans Druten,  Skoen Schoenmode Beneden Leeuwen en Wim van Leeuwen Appeltern 06  812 843 81.

Zowel tijdens de voorverkoop als daarna zijn de kaarten alleen via contante betaling te verkrijgen. www. bewaorsmiensecultuur.nl

Een mooie mix van jonge, oude, rijpe en groene toneelspelers is op donderdag 7 september gestart met de repetities voor de nieuwe streekmusical van De Bewaorsmiense.

De streekmusical is geschreven door het Dreumelse schrijverduo Ko v.d. Boom en Mari v.d. Berg en heeft van hen de prachtige Maos en Waolse titel ‘Hulde aon de Gekulde' meegekregen.

Kulle is volgens het Maas en Waals woordenboek een werkwoord met betekenissen als voor de gek houden, misleiden, gefopt en bedrogen uitkomen.

‘Gekuld zijn’  is een bekende zegswijze in onze streek die gebruikt wordt als iemand beetgenomen of voor de gek gehouden is.

Cultuur en ontzanding

In het leven zijn er altijd winnaars en gekulden. Zo ook in de nieuwe productie van De Bewaorsmiense. List, bedrog, belazeren alles komt voorbij in deze streekmusical die zich afspeelt in 2023. In de bredere zin gaat het om de cultuur die onder druk staat door steeds meer mensen, auto’s, motoren op de dijk, woningbouw en boeren die verdwijnen, ontzanding en verondieping.

Het schrijversduo heeft de nieuwe musical voorzien van even pittige als zeer grappige ingrediënten en tegenstellingen. Dialectsprekers tegenover ABN-ers, analoge mensen versus digitale gebruikers, oorspronkelijke bewoners en import, rijk/arm in contrast met het klimaatprobleem en drugsproblematiek onder de jongeren. De beide mannen hebben de musical ook voorzien van 10 prachtige liedjes van rock, pop, rap tot zelfs carnavaleske klanken. En natuurlijk ontbreekt er geen granuliedje.

Het verhaal

De musical volgt het leven van gezin Van Hout met twee dochters. Vader die de geschiedenis van de streek op papier zet, een moeder die achter de kassa werkt en twee dochters die op het Pax Christi College zitten. De dochters spreken ABN, maar verstaan wel dialect, omdat hun ouders thuis alleen dialect praten. Dit levert soms komische spraakverwarringen op. In het gezin woont ook nog hun 93-jarige opa. Hij geniet van het leven en van zijn pruimtabak. Met weinig woorden komt hij vaak scherp uit de hoek. Als vader Van Hout erachter komt dat ze langs de Waal een gat willen verondiepen en er vervuilde grond in willen storten is het hek van de dam. Door allerlei onvoorspelbare ontwikkelingen, tegenstellingen en verrassende relaties ontspruiten er zich diverse winnaars en gekulden. De spanning in huize Van Hout is om te snijden. Samen met de cast en de crew zorgen regisseuse  Dayenne van de Geijn en arrangeur John Tijssen dat deze spanning omgezet wordt tot hilariteit en een heerlijk avondje genieten van toneel, muziek en zang in een wederom zeer verrassend wisselend decor.

De musical wordt op 11, 12, 13 en 14 april 2024 gespeeld in De Bogerd in Druten en op 19, 20, 21 april 2024 in De Rosmolen in Beneden-Leeuwen

 De voorverkoop vindt plaats op zaterdag 18 november tussen 10.00 u. – 13.00 u. op de beide speellocaties.

In april 2024 wordt de nieuwe streekmusical van De Bewoarsmiense opgevoerd. Het ervaren creatieve team bestaat  uit regisseuse Dayenne van de Geijn en arrangeur John Tijssen. De inschrijving om aan deze streekmusical mee te doen staat open tot en met 3 juni.

Toneelspelers, sjouwers, bouwers, mensen voor de techniek, grimeurs.......iedereen met hart voor het streektoneel kan zich opgeven.

Een mooie mix van jong, oud, rijp en groen is welkom. Er zijn mogelijkheden voor grote, midden, kleine en figurantenrollen met of zonder zang.

De Bewaorsmiense staan bekend om hun prachtige streekmusicals die zich afspelen in de historie van Maas en Waal. Alleen de musical Nie te Geleuve in 2017 was er een die inspeelde op de actualiteit van de sluiting van de Rooms Katholieke kerken. Hierna verschenen er weer twee succesvolle historische musicals over de Leste Mert en de riviervissers. Met Hulde aon de Gekulde wordt opnieuw ingespeeld op de actualiteit.

Ontzanding en cultuur

Het verhaal speelt zich af in 2023 met als overkoepelend thema ontzanding en verondieping van zandwinningsgaten in het Land van Maas en Waal. In de bredere zin gaat het om de cultuur die onder druk staat door steeds meer mensen, auto’s, motoren op de dijk, woningbouw en boeren die verdwijnen.

Het Dreumelse schrijversduo Ko van den Boom en Mari van den Berg zijn de uitdaging aangegaan om voor de eerste keer een toneelstuk te schrijven. Beide Dreumelnaren bekend met de schrijverspen, zijn verbonden met de streek, dialectkenners en geïnteresseerd in de geschiedenis en het nieuws van de streek. Het schrijversduo heeft de nieuwe musical voorzien van even pittige als zeer grappige ingrediënten en tegenstellingen. Dialectsprekers tegenover ABN-sprekers, analoge mensen versus digitale gebruikers, oorspronkelijke bewoners en import, rijk/arm in contrast met het klimaatprobleem en drugsproblematiek onder de jongeren. De beide mannen hebben de musical ook voorzien van 10 prachtige liedjes van rock, pop, rap tot zelfs carnavaleske klanken. En natuurlijk ontbreekt er geen granuliedje.

Het verhaal

De musical volgt het leven van gezin Van Hout met twee dochters. Vader die de geschiedenis van de streek op papier zet, een moeder die achter de kassa werkt en twee dochters die op het Pax Christi College zitten. De dochters spreken ABN, maar verstaan wel dialect, omdat hun ouders thuis alleen dialect praten. Dit levert soms komische spraakverwarringen op. In het gezin woont ook nog hun 93-jarige opa. Hij geniet van het leven en van zijn pruimtabak. Met weinig woorden komt hij vaak scherp uit de hoek. Als vader Van Hout erachter komt dat ze langs de Waal een gat willen verondiepen en er vervuilde grond in willen storten is het hek van de dam. Door allerlei onvoorspelbare ontwikkelingen, tegenstellingen en verrassende relaties ontspruiten er zich diverse winnaars en gekulden. De spanning in huize Van Hout is om te snijden. Een spanning die bij De Bewaorsmiense altijd leidt tot hilariteit en een heerlijk avondje genieten van toneel, muziek en zang.

Opgeven voor de auditie kan tot en met 3 juni via de website www. bewoarsmiensecultuur.nl

Maas en Waal zit vol gaten met water erin. Zandwinners hebben ze gegraven en soms ook nog eens volgegooid met troep. Zoals Over de Maas bij Dreumel. Het dorp vocht ertegen.

Zandwinning en verondieping. De botsing tussen baggerstort en natuur. Dreumelnaren Ko van den Boom (59) en Mari van den Berg (65) zitten er met hun neus bovenop. Ze zagen er het spannende thema in voor hun musical Hulde aon de Gekulden.Het is de eerstvolgende productie van de erfgoedclub Bewoarsmiense.

,,Kullen is bedriegen in het dialect", zegt Karel van den Beld (63), lid van de Werkgroep Cultuur.
,,We worden met z'n allen belazerd door de mensen achter de zandwinning en verondieping", zo vertolkt Van den Berg het gevoel van veel van de streekbewoners. Met PFAS-vervuilde bagger verdwijnt in de Kaliwaal. In de Drutense Waard dreigen er nog meer zandwingaten bij te komen.

De werktitel van de musical was 'Zand erover'. Maar het stuk gaat niet alleen om list en bedrog bij de zandwinning. Het gaat ook om mensen die elkaar belazeren in relaties. De Maas en Waalse uitdrukking 'hulde aon de gekulde' verwijst daarnaar. Bijvoorbeeld een man die zich tegen zijn zin een relatie of huwelijk ingerommeld ziet. Dat is een gekulde. Gefopt, beetgenomen, gedupeerd, gekuld.

,,Er zit een verliefd paar in de voorstelling. Ze willen trouwen", zegt Van den Berg. ,,Opa, die een komische rol speelt, roept dan 'hulde aon de gekulde'."
Het stuk draait om een gezin met twee dochters. Een van hen krijgt een relatie met de zoon van zandwinner 'Herman van der Zande'. Een andere verhaallijn wordt gevormd door de buurman van het gezin die tijdens het vissen allerlei plastic troep in het water vindt en in de kroeg hoort over hoe de zandwinner de dorpelingen bedriegt. Daartegen wordt massaal gedemonstreerd.
Het zijn verwijzingen naar de stortingen van vervuilde grond en granuliet in Over de Maas en naar de protesten daartegen.

Na het vertrek van Bas van der Hoeven, schrijver van de drie voorgaande musicals, was het nagelbijten voor Van den Beld en de andere Bewaorsmiense. Wie ze ook polsten als nieuwe auteur, niemand hapte toe. Totdat werkgroeplid Jan Vink dacht aan zijn neef Mari.
Hij wist dat Mari sketches schrijft voor pronkzittingen met carnaval. ,,Maar ik ben niet écht een schrijver", zegt Van den Berg. ,,Ik zei dat ik het wel wilde als Ko mee zou doen." Toen Ko werd gebeld liet die een soortgelijke boodschap weten: hij wilde wel, maar alleen met steun van Mari. Het schrijversduo was geboren.

Beiden uit Dreumel. Beiden geïnteresseerd in de geschiedenis van de streek. Beiden dialectsprekers. ,,Ja", zegt Van den Berg lachend. ,,Tot ergernis van mijn kinderen. Die zeggen 'pap, praat eens normaal'." Van den Boom herkent het. ,,We zitten in een overgangssituatie. De jongere generatie, veertigers en jonger, spreekt geen dialect meer."
De jongeren die aan de musical meedoen, gaan spreken en zingen in het Nederlands. ,,We moeten reëel zijn, het dialect verdwijnt. Kinderen spreken het niet meer", zegt Van den Beld. Die taalkloof komt ook tot uitdrukking in de musical. ABN en Maos en Waols lopen door elkaar.
Ook festival Down The Rabbit Hole en een schoolfeest komen voorbij. En rocknummers met dialectteksten worden afgewisseld door popmuziek met teksten in het Nederlands. ,,We hopen dat we zo de jeugd meer kunnen betrekken", vertelt Van den Berg.

Op 8 juni zijn er audities. Voor 2 juni opgeven via bewoarsmiensecultuur.nl. In september beginnen de repetities zodat er in april 2024 kan worden opgetreden.

Een Maas en Waals schrijversduo is in alle rust bezig om een nieuwe streekmusical voor

De Bewaorsmiense te schrijven. De werkgroep, regisseuse Dayenne v.d. Geijn en arrangeur

John Tijssen wachten gespannen af op het eind-resultaat.

Antoon Hol

Uit de pen van Antoon Hol verschenen maar liefst vijf prachtige musicals, stuk voor stuk gerelateerd aan Maas en Waalse geschiedkundige thema’s. Via sappige  familieverhalen kwamen o.a. de ruilverkaveling, de crisisjaren, de hippies en de provo’s over het voetlicht. Hoogtepunt was zeker de musical ‘Klaore Aerremoei’ uit 2013. Een productie waar de mensen in lange rijen bij de kaartverkoop stonden opgesteld.

Een musical waarin de steenovenwerkers postuum werden geëerd en waarbij

het publiek bij de verschillende aangrijpende scenes meermaals in het hart werd geraakt. Antoon tekende bij alle geschreven stukken ook voor de regie.

De toenmalige huisband ‘De Komkommers’ zorgden voor stemmige live muziek bij de liedjes van popsongs uit de jaren ’70.

Bas v.d. Hoeven

Na het vertrek van Antoon Hol werd in de voormalig Gelderlander journalist Bas v.d. Hoeven een nieuwe schrijver gevonden. Tegelijkertijd met de komst van de nieuwe auteur werd er overgestapt van live muziek naar de arrangementen op band van John Tijssen.

De samenwerking tussen het creatieve team leidde tot de musical ‘Nie te geleuve’. Daarmee brak Bas met een opgebouwde traditie van De Bewaorsmiense met geschiedkundige toneelstukken. Met het sluiten van de kerken werd er niet alleen een actueel, maar ook zeer vermakelijk debuut op de planken gebracht.

Na dit debuut schreef Bas nog twee heerlijke producties die zich weer in het verleden afspeelden: ‘Leste Snert’ een ode aan het tweehonderdjarig bestaan van de Leste Snert en het spektakelstuk ‘Mürrig Waoter’. Een juweeltje over de riviervisserij waarbij het publiek in de stoelen werd gedrukt door niet alleen de storm aan emoties, maar ook door het levensechte decor met gespeelde scenes op de rivier op een grote ledwand.

Het nieuwe schrijversduo

Bas had al in een vroeg stadium aangegeven dat De Bewaorsmiense op zoek moesten gaan naar een nieuwe schrijver. Het bleek een zoektocht naar een speld in een hooiberg. Verschillende mensen werden benaderd, evenzoveel bedankten voor de eer. De verrassing en blijdschap was des te groter toen er uiteindelijk niet één, maar twee schrijvers werden gevonden die graag samen aan de slag wilden. Onderling was er direct een goede klik tussen het Maas en Waalse duo die beiden op verschillende manieren hun sporen hebben verdiend.

Een zeer actueel en opnieuw mürrig (troebel) thema kwam al snel naar boven.

De eerste scenes staan inmiddels in de grondverf. De namen van de schrijvers en het thema blijven nog even geheim. Zo kunnen ze ongemoeid en met een vrije geest werken aan hun eerste toneelproductie. De speeldata zijn inmiddels bekend: Bogerd in Druten 11,12,13 en 14 april 2024. De Rosmolen in Beneden–Leeuwen:19, 20 en 21 april 2024. Auditie: 1 juni 2023.

Nagenieten

Van de laatste musical ‘Mürrig Waoter’ is door Berrie Croonen een prachtige DVD gemaakt. Deze DVD en de DVD’s van alle voorgaande musicals van De Bewaorsmiense zijn voor 15,-- te bestellen bij Ria van der Velden riavdvelden15@gmail.com T:06–229 827 20 of via de website van De Bewaorsmiense. Tijdens de week van de Leste Mert en de week daarna is de musical ‘Leste Snert’ - via een link op de website van De Bewaorsmiense - voor iedereen weer te zien. Gezellig nagenieten met een bord snert op schoot.

Maas en Waal -  Ruim 1700 toeschouwers bezochten de afgelopen twee weekenden in De Rosmolen en De Bogerd, de door Bas van der Hoeven geschreven streekmusical Mürrig Waoter van De Bewaorsmiense.

Levensecht

In een levensecht decor met de stromende rivier op de achtergrond speelde de historische musical uit 1880 zich af. Een verhaal met een lach en een traan over het vergeten beroep van de vissers dat in elk dorp aan de rivier werd uitgeoefend. Het publiek werd bevlogen meegenomen in het historische en actuele thema , op de planken gebracht door een enthousiaste cast in een mix van jong en groen, versus rijp en ervaren.

Aan het begin van de musical werden de toeschouwers direct het verhaal ingezogen. Tijdens de emotionele openingsscene was het publiek getuige van het familiedrama van een verdronken kind.

Aanstekelijke lach

De vier vissers op het ‘leugenbenkske’ vormden één van de rode draden binnen het verhaal. De ruwe bolsters zorgden met hun stoere en roddelpraatjes menigmaal voor een gulle en aanstekelijke lach door de zaal. Daarnaast namen ze het voortouw in enkele mooie liedjes met melodieën van herkenbare popsongs. Het hilarische lied ´Kont in Keulen’ met een zelf geschreven arrangement van John Tijssen bracht een carnavaleske stemming in de zaal teweeg.

Harmonie en contrast  

De scenes liepen vlot en logisch in elkaar over, waarbij de liedjes en de melodieën in heerlijke harmonie waren met het schouwspel. Jeugdige spelers in frisse en enthousiaste scenes, een vloekende pater, een viswijf die familie bleek te zijn van ‘de hoge heren’, uit elkaar gedreven en ontluikende liefdes brachten ook sterke contrasten in het verhaal. Contrasten met een opeenvolgende golf aan emoties hielden het publiek steeds geboeid. Tijdens de liefdesliedjes was de zaal muisstil. De vertoonde emoties liet de toeschouwers niet onberoerd, de spelers werden beloond met een ruimhartig applaus. De Bewaorsmiense hebben de trots, de veerkracht, strijdlust en aanvaarding van het vissersleven op een sublieme manier weten te vertolken. Geluid, techniek, muziek, spel, figuratie, zang, aankleding, grime, alles was top verzorgd en stond in dienst van deze streekmusical .

De hand, de stem en de arrangementen van het creatieve team, bestaande uit Dayenne v.d. Geijn, Nelleke v.d. Klok en John Tijssen hebben deze muzikale volksvertelling tot een professioneel juweeltje weten te kneden.

De Bewaorsmiense mogen trots zijn op deze achtste streekmusical in hun eenentwintigjarig bestaan. Ze hebben opnieuw de harten gestolen van het Maas en Waalse publiek. Strik erom.

Mürrig Waoter

Het komt er niet meer van, gemiddeld één blogje per week. Eigenlijk had ik nog langer pauze willen houden, maar dat kan gewoonweg niet. Ik móet even iets kwijt over wat ik gisteravond heb gezien, namelijk de musical Mürrig Waoter.

In één woord: geweldig!

Een bijna vergeten groep mensen uit ons Maas en Waal kwam tot leven, de riviervissers. Inclusief alle tragiek van die tijd en van hun beroep, goed gedoseerd met aanstekelijke humor. Inderdaad, het was een voorstelling met een lach en een traan die duidelijk overkwam bij de bomvolle zaal.

 Een prachtige voorstelling was het, deze streekmusical van De Bewaorsmiense.

Alles klopte. Het geluid, de muziek, het spel, de zang, de aankleding, de grime. En niet te vergeten het videoscherm, dat ontzettend knap een rustig maar zeer functioneel decor vormde. En dan die jonge spelers. Met overgave speelden zij hun rol en zongen feilloos mee. (Al moest er één verstek laten gaan, maar die via een opname toch aanwezig was.) Hun cursus ‘dialect’ had duidelijk de eerste effecten opgeleverd. En nu maar hopen, dat we hen de komende jaren vaker op de planken zullen zien en horen.

Maar daar bleef het niet bij.

 Ook het programmaboekje, sorry, het Nieuwsblad, was wat betreft inhoud en vormgeving perfect verzorgd. Zelfs de affiches, het beeldmerk (de vis) en de spandoeken mochten er wezen.

Opnieuw was ik weer verrast door wat er in onze streek tot stand is gebracht.

En met wat voor kwaliteit en inzet. Ongelooflijk. En dat in een zaal waar regelmatig landelijk bekende artiesten optreden, die doorgaans heel wat minder bezoek trekken. En al helemaal niet 4 avonden op een rij, na eerder 3 avonden afgelopen weekeinde in Beneden-Leeuwen.

 Hoe kan dat toch, 7 avonden een overvolle zaal? En dat met een amateurproductie in het dialect. Waarom is dit voor zoveel mensen aantrekkelijk? Doordat dialect de voertaal is? Herkenbaarheid, nabijheid, verbondenheid met de eigen omgeving?

Ik ben er nog niet uit.

De twaalf visjes en Jantje, de duimdikke moraal tot slot – die neem ik er gewoon van harte op de koop toe bij.

DRUTEN/BENEDEN-LEEUWEN - De Bewaorsmiense voeren strijd tegen het verdwijnen van het Maos en Waols. Het is een verloren strijd. Maar ze blijven doorgaan, want taal verandert nou eenmaal.

Wie griesselt  (harkt) nog het grind? Of zegt tegen de keinder (kinderen) dat ze moeten thuiskomen vùr griebelgrauw (voor de schemering)? Wie vist er nog in mürrig waoter? 

Het antwoord: bijna niemand meer. Zelfs de Bewaorsmiense moeten dat toegeven. Toen ze een titel moesten verzinnen voor de dialectmusical die ze in april op de planken brengen, kwamen ze eerst niet verder dan ‘troebel waoter’, zegt Karel van den Beld, een van de steunpilaren van de erfgoedgroep. ,,We moesten het opzoeken en vonden dat het mürrig waoter moet zijn.”

Corona blokkeerde jubileum

,,Als je het woord mürrig dan hoort, dan weet je het wel weer”, zegt Leo Adams. Hij was een van de oprichters van de groep Taal en Cultuur van de Bewaorsmiense, 21 jaar geleden. Ze willen die taal en cultuur bewaren, vandaar Bewaorsmiense. Vorig jaar zouden ze hun vierde lustrum vieren. Maar daar stak corona een stokje voor. Net als voor de opvoering van Mürrig Waoter, de musical over de verdwenen riviervisserij op de Waal. Het is de derde en laatste productie die voormalig Gelderlander-journalist Bas van der Hoeven voor de groep schreef. Ze zijn op zoek naar een nieuwe tekstschrijver.

Het behoud van het Maos en Waols, het plaatselijke dialect, is een centrale doelstelling van de Bewaorsmiense. Maar ze zien dat het verdwijnt. Beter kun je zeggen: het verandert. Ria van der Velden, ook één van de oprichters, spreekt nog continu plat Maos en Waols. Maar zij behoort tot een uitstervend ras. Van den Beld: ,,Ik hoef thuis geen plat te praten.”

Regisseur Dayenne van de Geijn: ,,Mijn opa en oma spraken nog dialect met typische dialectwoorden, zoals schottelslet. Ik spreek dat soort woorden niet meer, ik spreek Nederlands met dialect-verdraaiingen. Dan zeg je waoter in plaats van water. Of Waol in plaats van Waal.”

Dialectles voor de kinderen

Kinderen spreken helemaal geen plat meer. De zes kinderen die meespelen in Mürrig Waoter krijgen les in het Maos en Waols van Van der Velde. ,,Die keinder doen zo goed hun best. Echt geweldig. En zingen dat ze doen. Ze kunnen zo bij een kerkkoor.” Ze lacht haar kenmerkende schorre bulderlach.

Dat het oude dialect uitsterft, betekent volgens Adams niet dat er over tien jaar geen dialectmusicals meer zullen zijn. ,,We groeien mee met de veranderende taal.” Zo staan er nu al veel acteurs op het toneel die het plat niet meer als moedertaal hebben meegemaakt. Zij imiteren het Maos en Waols.

Levende beelden op de achtergrond

Ook technisch groeien de Bewaorsmiense mee. Een uitspraak van de zoon van Adams leidde tot een spectaculair nieuw decor bij de komende musical. Dat wordt gevormd door een videowall. ,,Onze Bram zei: wat doen jullie toch ouderwets. Doe eens wat met levende beelden op de achtergrond.” Dat is dus de videomuur. Met bewegende beelden van de Waal. Bij de welhaast bijbelse ontknoping van het stuk speelt de muur een heel bijzondere rol. Dan keert een verloren gewaand jongetje op spectaculaire wijze terug bij zijn familie. Meer mag nu nog niet worden onthuld.

Het eerste plan was om de musical in de buitenlucht uit te voeren, aan de boorden van de Waal. Dat plan bleek niet uitvoerbaar. ,,Met de videowand halen we nu de buitenwereld naar binnen”, zegt Van de Geijn.

‘Plat heeft meer gevoel’

,,We willen met moderne middelen de jeugd meer zien aan te spreken”, zegt Adams. Hij beseft dat het moeilijk is als de jeugd geen dialect meer spreekt en verstaat, maar toch. Bewaorsmiens Theo Verhoeven betreurt het verlies van de oude taal. ,,Ik heb 45 jaar bij het toneel in Afferden gespeeld. Toen ik bij de Bewaorsmiense kwam en in het plat ging spelen, kreeg ik er een heel ander gevoel bij. Ik kwam terug in het gezin van mijn ouders. Ik voelde alles wat ik speelde ineens door mijn hele lijf.”

De voorstellingen in de Rosmolen in Beneden-Leeuwen zijn op 1 tot en met 3 april. Daarvoor zijn nog veel tickets beschikbaar. In Druten zijn optredens op 7 tot en met 10 april in D’n Bogerd. Daar zijn nog maar enkele kaarten  voor beschikbaar.

MAAS EN WAAL - Het heeft even geduurd, maar eindelijk zijn de repetities voor het jubileumstuk van de Bewaorsmiense, Mürrig Waoter, van start gegaan. ‘Het enthousiasme is groot’, vertelt commissielid en pr-man van de Bewaorsmiense Karel van den Beld. ‘We merkten het duidelijk bij het maken van de groepsfoto enkele dagen geleden. Alles was weer als vanouds, mensen waren blij elkaar weer te zien in deze setting. Maar als we straks in kleine groepjes aan de slag kunnen tijdens de repetities kunnen we corona goed buiten de deur houden. We oefenen dan per scène, zodat er telkens maar weinig mensen bij elkaar komen.’

Regisseuse Dayenne van de Geijn is in de weer met een repetitieschema. ‘Natuurlijk maken de beperkingen alles wel een stuk gecompliceerder, maar het is goed te doen’, benadrukt Karel. ‘Er wordt ook deels buiten geoefend.’ De musical bevat een stuk of tien liedjes, gecomponeerd door John Tijssen, die samen met Nelleke van de Klok en de zangers worden ingestudeerd. ‘Soms zingen acteurs solo, maar er zijn ook liedjes die in kleinere groepjes worden gezongen, of door een achtergrondkoortje. En natuurlijk zingt op bepaalde momenten de hele cast mee’, aldus Karel. Het geheel wordt gedragen door een grote groep acteurs, waaronder zelfs enkele jonge kinderen. ‘Sommigen zijn nog maar veertien jaar oud en er spelen zelfs twee kinderen van twaalf mee. Eén van die jonge acteurs, een meisje, gaat nog zingen ook. Ze heeft een erg mooie zangstem.’

Oorspronkelijk waren er plannen voor een spektakel in de openlucht. Bij het Zeeltje. ‘Ja, dat was natuurlijk een uiterst geschikte locatie, omdat het stuk Mürrig Waoter, geschreven door Bas van der Hoeven, gaat over de visserij. Maar ja, je snapt wel dat daar toch wat extra moeilijkheden bij kwamen kijken. We hebben er wel een half jaar over gedaan om de knoop door te hakken. De begroting voor een buitenstuk is uiteraard heel anders. We moesten rekening houden met meer mankracht. Er zouden bijvoorbeeld verkeersregelaars op de dijk komen en duikers moeten regelen voor het geval dat er iets in het water mis zou gaan. We hebben al acht keer eerder een stuk binnen op de planken gezet en hebben de ervaring om daar een mooie sfeer op te roepen. De ideeën en de maquettes voor het decor zijn gereed, en wat dat decor betreft, daarvoor zijn we bezig met een verrassing voor het publiek.’ Meer wil Karel er vooralsnog nog niet over kwijt, maar verklapt nog wel dat hij blij is met de ondersteuning die de kledingcommissie krijgt van onder andere Wies Berris. Zij geeft raad en beschikt over een prachtige collectie kleding.

Kortom: de ongeveer vijfentwintig spelers en iedereen eromheen staan te trappelen om in april hun beste beentje voor te zetten. De Bewaorsmiense bestaan tenslotte niet voor niets al twintig jaar.

BENEDEN-LEEUWEN/DRUTEN - Alles had al ruim achter de rug moeten zijn. Het lachen bedaard, het applaus verstild, het decor afgebroken... Mürrig Waoter, de negende musical van De Bewaorsmiense, was een herinnering geweest als er geen pandemie was uitgebroken.

Maar volgend jaar kan het weer. Lekker dicht tegen elkaar aan, zonder mondkapje, in D’n Bogerd of in De Rosmolen, genieten van een musical. Het is bijna niet voor te stellen, maar het gaat toch echt gebeuren. Op 1 april 2022 is de première van Mürrig Waoter in Beneden-Leeuwen.

Het begin vorig jaar door Bas van der Hoeven geschreven stuk is uit de mottenballen gehaald. De audities zijn, als corona dat toelaat, begin juni gepland, in september beginnen de repetities in de Blokhut in Deest. Een maquette van het decor is al klaar: een kade, vissersboten, armoedige huisjes, visnetten, tonnen en natuurlijk een leugenbankje. Een grijze wereld van armoede en onderdrukking, maar ook van kameraadschap en moed. Van geloof in elkaar en angst voor God. Een wereld waarin het stormt, bliksemt en dondert, maar waarin soms de zon zo fel schijnt dat de rivier in glinsterend goud verandert.

Het is oppervlakkige schoonheid, eind negentiende eeuw neemt de vervuiling van de rivieren door snel groeiend scheepvaartverkeer en lozingen van Duitse fabrieken met de dag toe. Onder de golven is het water troebel, mürrig zeggen ze in Maos en Waol. De vis stinkt naar carbol. Steur en zalm, soorten die het duurst worden betaald, verdwijnen uit de rivieren. De visserij, toch al een zwaar, onzeker bestaan, wordt steeds minder winstgevend en dan zijn er ook nog de verpachters die naast de pachtsom ook nog eens de lekkerste vis opeisen. Visserskinderen eten meestal droog brood.

Als Gerrit van Straaten zijn jongste zoontje tijdens een storm overboord ziet slaan, weten hij en zijn vrouw Antje het zeker. Hun oudste zoon Pieter moet studeren, hij heeft een ‘gezond verstand’ zo heeft de bovenmeester gezegd. Pieter wordt priester, hij wordt een visser van mensen, net als zijn heilige naamgenoot Sint-Pieter. Maar dan komt hij de student Boukje tegen. De dochter van Otto ten Donselaere, de verpachter van alle water dat je bij helder weer vanuit de kerktoren kunt zien. Hij stinkt naar vis, naar vervuild water uit het Roergebied, zij ruikt naar viooltjes. Maar ze hebben iets in elkaars ogen herkend, iets dat ze niet meer loslaat...

Het water speelt zo’n belangrijke rol, dat De Bewaorsmiense hebben overwogen van Mürrig Waoter een openluchtspektakel te maken. Een jaar hebben ze kunnen bedenken wat dat zou betekenen. Een openwaterspektakel, niet bij de rivier, maar bij ’t Zeeltje in Deest. Uiteindelijk durfden ze de vele risico’s die aan een buitenlocatie kleven niet aan. Dus worden het vier voorstellingen in De Rosmolen en eenzelfde aantal in D’n Bogerd.

Meer informatie op bewaorsmiense.jimdofree.com. Daar is ook een aanmeldformulier voor acteurs, zangers, sjouwers, bouwers, grimeurs en technici te vinden.

Inmiddels is het alweer april 2021 en hebben we allemaal behoorlijk wat mürrige tijden achter ons.

Op dit moment durven we als werkgroep van De Bewaorsmiense gelukkig alweer met perspectief naar de toekomst te kijken. Daarom hebben we tijdens de laatste vergadering de planning rondom de voorstellingen voor april 2022 definitief in onze agenda’s genoteerd.

27 mei of 3 juni 2021     Audities in de Blokhut in Deest.

2 september 2021          Eerste repetitie in de Blokhut in Deest.

1, 2 en 3 april 2022        Voorstellingen in De Rosmolen in Ben.–Leeuwen.

8, 9 en 10 april 2022      Voorstellingen in D’n Bogerd in Druten.

Het verhaal van ‘Mürrig Waoter’ is af, de teksten van maar liefst 10 liedjes zijn geschreven en de muziek daarvoor wordt al gecomponeerd door John Tijssen.

Wij hebben er weer heel veel zin in.

Nog deze maand zullen we onze plannen via de pers, facebook en deze website kenbaar maken.

Spelers die zich vorig jaar al hebben aangemeld, hoeven dit niet opnieuw te doen.  Zij ontvangen hierover een persoonlijke mail.

Andere geïnteresseerden kunnen zich via het aanmeldformulier op deze website aanmelden.

Halverwege mei maken we bekend hoe we de audities precies in gaan richten. Dit zal sterk afhangen van de omstandigheden op dat moment.

DRUTEN/BATENBURG - De grote theatergezelschappen in Maas en Waal staan stil door de coronacrisis. De streekmusicals in het dialect van zowel Plaet Gespeuld als de Bewaorsmiense zijn uitgesteld. Ook het Ruïnetheater in Batenburg heeft de voorstelling van dit jaar verschoven naar 2021.

Voor Plaet Gespeuld zijn de druiven het zuurst. Het gezelschap stond dit voorjaar met de voorstelling ‘Kracht naor Kruis’ (over de Tweede Wereldoorlog) al in de startblokken.

Nog één repetitie te gaan

,,We hadden nog één repetitie te gaan, het decor was af, de zalen waren geregeld en toen was het ineens voorbij", zegt schrijver en regisseur Antoon Hol. De voorstellingen zouden inmiddels al zijn geweest. Financiële gevolgen zijn er niet.

Het gezelschap heeft de voorstellingen verplaatst naar september, maar voor de zekerheid ook alvast data in januari 2021 vastgelegd bij de podia. Dat is maar goed ook. ,,September gaat het waarschijnlijk ook niet worden vanwege de anderhalve metermaatregel”, zegt Hol. ,,Niet alleen voor de spelers is het niet te doen, maar ook niet voor het publiek. We zijn al uitverkocht dus we kunnen ook niet minder publiek in de zaal zetten om voldoende afstand te creëren.”

Audities uitgesteld

Ook de repetities voor Kracht naor Kruis liggen nu stil. Datzelfde geldt voor de Bewaorsmiense. Zij spelen hun streekmusical steeds in het jaar dat Plaet Gespeuld niet optreedt. Eigenlijk zouden de Bewaorsmiense de musical Mürrig Waoter (troebel water) in 2021 spelen en inmiddels de audities hebben afgewerkt en beginnen met repeteren.  Het stuk van Bas van der Hoeven gaat over de riviervisserij aan het eind van de negentiende eeuw.

,,Er hadden zich al twintig mensen gemeld voor de audities, nog voor we een oproep hadden gedaan", zegt woordvoerder Karel van den Beld. De groep heeft nog lang gemikt op een wat latere start van de audities en repetities maar uiteindelijk toch de knoop doorgehakt en het hele programma een jaar verplaatst. Nu vinden de voorstellingen in 2022 plaats.

Zingen op 3 meter afstand

Repeteren is volgens Van den Beld ook niet veilig. ,,Het is een musical, dus we zingen. Dan heb je aan anderhalve meter niet genoeg maar moet je uitgaan van drie meter afstand. Bovendien is een groot deel van ons publiek ouder en valt daarmee binnen de risicocategorie.” Met een uitgedund publiek is de musical financieel niet haalbaar.

,,We willen ook graag vasthouden aan het ritme van het ene jaar Plaet Gespeuld en het volgende jaar wij. Veel spelers spelen bij allebei de gezelschappen. We hebben met Antoon Hol overlegd”, zegt Van den Beld.

Stuk Batenburg deels te herschrijven

Jan van den Bovenkamp, de grote man achter het Ruïnetheater in Batenburg moet het stuk ‘Mallemolen’ dat hij voor dit jaar al klaar had, deels herschrijven. Want ook die uitvoering schuift een jaar op. ,,Ik verwerk altijd wel wat dingen uit de actualiteit erin.” In januari pakt het theater dat bij de kasteelruïne van Batenburg optreedt, de draad weer op. In juni en juli 2021 zijn de voorstellingen.

,,We hadden al zes of zeven keer gerepeteerd”, zegt Van den Bovenkamp. ,,Dus de spelers zullen een beetje het gevoel hebben dat ze dit boek al eens hebben gelezen.” Dat het niet doorgaat, heeft in het geval van Batenburg vooral te maken met het publiek. ,,We hebben driehonderd mensen publiek per voorstelling. Die krijg je nu niet veilig op een tribune.”

Duizend jaar roeiden riviervissers de Maas en de Waal op. Met steeds betere netten vingen ze steeds meer trekvissen als steur en zalm. Een zwaar, onzeker, maar ook lucratief bestaan in de eeuwen dat de vis nog duur werd betaald door rijke afnemers. Vaders namen hun zonen al jong mee, alle handen waren welkom. Generaties lang worden de vaardigheden doorgegeven. Voor zwemles was geen tijd, vissers zwemmen niet, die verdrinken.

Als de visser wil leven moet de vis eraan, en als de vis eraan gaat wordt de visser brodeloos.

Vanaf de jaren '80 van de negentiende eeuw verminderde de hoeveelheid gevangen vis. De steur, de koning van de rivier die wel zes meter lang kon worden, verdween als eerste. Toen zelfs het neusje van de zalm ging stinken en witvis naar carbol rook, leek de riviervisserij ten dode opgeschreven.

Pieter, de zoon van Gerrit van Straaten en Antje Zeper wil aan wal blijven. Hij wil doorleren. Volgens de pastoor heeft Pieter een ‘gezond verstand’ en kan het ver schoppen. Hij moet naar het seminarie, vindt de priester. Pieter moet een visser van mensen worden. Net als zijn naamgever en patroonheilige van vissersgilde Sint-Pieter.

Maar op dat pad naar heiligheid staat Boukje, de dochter van Otto ten Donselaere, verpachter van alle wateren zover het oog reikt. 

Als Pieter verse vis aflevert bij de villa van Ten Donselaere doet Boukje vaak open. Pieter voelt zich vies en lomp vergeleken bij haar, maar zij heeft de vonk in zijn ogen herkend. Het celibaat is niets voor de visserszoon, maar het seminarie is voor hem de enige weg om aan het harde vissersleven te ontsnappen. Wat nu?

Als de jongste broer van Pieter tijdens de jacht op een monsterlijk grote steur verdrinkt, lijkt de toekomst van de talentvolle visserszoon bepaald.

Maar als de mens goed is voor de rivier, is de rivier goed voor de mens. De gebeden van moeder Antje worden verhoord. Alles komt uiteindelijk goed al zal de visserij nooit meer worden zoals-ie was.

Ingrediënten voor weer een echte volksmusical van De Bewoarsmiense waarin de acteurs lief en leed van de Maas en Waalse visserijgemeenschap vertolken voorzien van tien prachtige liedjes.

Vissen in troebel water. In het Land van Maas en Waal deden ze het eeuwenlang. In ‘dik waoter’, zoals riviervissers dat noemden, zag de zalm het net minder goed. Het water wordt troebel als het regent en stormt, daarom roeiden juist bij weer en wind de boten van het vissersgilde de rivier op.

In het laatste kwart van de negentiende eeuw werden de rivieren niet meer alleen bij storm troebel. Door lozingen van steden en fabrieken in Frankrijk en Duitsland stroomde bij Lobith een onmeetbare hoeveelheid huishoudelijk en chemisch afval ons land binnen. Deze vervuiling, waterkundige aanpassingen en overbevissing bezegelden het lot van de vis en dús van de vissers. De steur, de koning van de rivier, die wel zes meter lang kon worden, verdween als eerste. Deze gepantserde oervis moest na miljoenen jaren heerschappij zijn meerdere erkennen in homo sapiens, de slimme, meedogenloze jager.

Momenteel schrijf ik aan de nieuwe musical voor de Bewaorsmiense. Voorlopige titel - met dank aan Karel van den Beld - Troebel Waoter. Omdat in dát water de grootste vangsten werden gedaan, omdat het rivierwater steeds vuiler werd én omdat duistere machtsspelletjes - nog steeds - het best gedijen bij gebrek aan daglicht. Niemand leek het sterven van de rivier te kunnen stoppen. Verpachters van viswater en fabrieksdirecteuren wilden nóg rijker worden. De vissers en hun vrouwen deden hun uiterste best om hun kinderen in leven te houden. Begin vorige eeuw ging de zalm naar carbol stinken, een grondstof gebruikt in de chemische industrie. Het vissersbestaan dreigde kopje onder te gaan.

Troebel waoter is een volksvertelling over een vergeten beroep dat in elk dorp aan een rivier werd uitgeoefend. Maar vooral een verhaal over harde lessen die de mens blijkbaar niet wijzer hebben gemaakt. Volgend jaar in uw dorpstheater.

Tussen 2003 en 2019 zijn er maar liefst 82 liedjes geschreven en gezongen in de 7 volksmusicals van De Bewaorsmiense.

Alle liedjes zijn in een eenmalige en beperkte  oplage gebundeld en gedrukt in een mooi liedboek met als titel:

‘Bewaorliedjes’

 Alle liedjes staan in de bundel per   musical gegroepeerd.

 Bij elk lied staan in de aanhef vernoemd: de titel, de melodie, de arrangeur van de oorspronkelijke muziek, de tekstschrijver van De Bewaorsmiense en de zangers.

Daarna volgt de tekst van de liedjes zoals die tijdens de musicals gezongen zijn.

Het A-4 boek bestaat uit 76 bladzijden inclusief omslag en is dubbelzijdig bedrukt op 135 gr. papier in full color. De omslag is voorzien van mat laminaat. Het boek is garenloos gelijmd in PUR. Kosten per boek: €12,00 .

Interesse?

Er zijn nog enkele exemplaren beschikbaar. Te bestellen via het contactformulier van deze website.

Deest - De open dag van steenfabriek Vogelensangh afgelopen zaterdag 22 juni, ter gelegenheid van het 100 jarig bestaan, trok veel bekijks.

Voor jong en oud was er van alles te zien en te beleven. Zo kon men een kijkje nemen bij het ambachtelijke productieproces van de enige echte kolengestookte bakstenen. Een gezelschap van De Bewaorsmiense zorgde voor sfeervol straattheater uit het toneelstuk "Klaore aerremoei" uit 2013, over het steenovenvolk dat vroeger hard moest werken in de fabriek. Compleet in historische kledij lieten zij het leven op en rondom de Deester fabriek in de twintigste eeuw herleven.

Tijdens de voorstellingen van de musical Leste Snert zijn er video-opnames gemaakt die in eerste instantie alleen bedoeld waren voor de cast en alle productie-medewerkers.

De belangstelling en de vraag vanuit het publiek naar een DVD is echter zo groot, dat besloten is om ook voor Leste Snert een DVD te produceren.

De  DVD is te bestellen voor 15,00 euro per stuk. 

Ria van der Velden coördineert de bestellingen. Als u interesse hebt in een DVD van Leste Snert en/of voor een DVD van eerdere voorstellingen kunt u een mail sturen naar j.velden14@upcmail.nl of dit vermelden op het contactformulier van deze website.

Deest - "Krèk d'r vaoder", roept Mark van Dinteren. Hij heeft net gehoord wie zijn kersverse toneeldochter is en kijkt haar met een blik van herkenning aan. Regisseur Dayenne van de Geijn maakt de rolverdeling bekend van Leste Snert, de nieuwste streekmusical van De Bewaorsmiense.

Geheel volgens traditie gaat de eerste repetitie gepaard met gebak, met een woordje van de toneelschrijver en enige uitleg van de regisseur.  Bas van der Hoeven heeft in opdracht van De Bewaorsmiense zijn inktpot gevuld om een script over de Leste Mert te schrijven. Niet toevallig, want in 2019 is het tweehonderd jaar geleden dat de eerste Leste Mert werd gehouden. Jovita van de Klok, lid van De Bewaorsmiense, legt uit: "In 2018 is de twee-honderdste Leste Mert, maar in 2019 vieren we de echte mijlpaal. Het is dan tweehonderd jaar geleden dat er in Druten met koninklijke toestemming drie jaarmarkten waren, waaronder de Leste Mert."

De streekmusical Leste Snert speelt zich af in 1919. Maas en Waal is arm, de Eerste Wereldoorlog heeft de handel lamgelegd, het socialisme komt op, stakingen zijn aan de orde van de dag. In café In d'n Slaopende Os beraamt een aantal notabelen een eeuwfeest met snertkookwedstrijd. De plannen zijn groots, maar lopen niet helemaal zoals gewenst. Natuurlijk komt alles goed, maar dan is de Leste Mert al voorbij. "Over honderd jaar zullen onze achterkleinkinderen voor ons feesten", voorspellen de Maas en Walers.

De enige veemarkt van de streek die nog bestaat, zit met name de Drutenaren diep in al hun vezels. Hoeveel tijd er ook verstreken is, het karakter van de Leste Mert is in wezen onveranderd. Er bestaan ontelbare anekdotes over het volksfestijn op de eerste donderdag na Allerzielen. Voldoende stof om een streekmusical uit samen te stellen. De acteurs spelen en zingen zoals altijd in het dialect. Dayenne van de Geijn regisseert voor het eerst een streekmusical van De Bewaorsmiense: "Best spannend, maar vooral heel erg leuk. We maken er met z'n allen iets moois van, dat weet ik zeker."

DEEST - Het was er een geroezemoes van jewelste, in de Blokhut in Deest, je waande je op de Leste Mert. Alleen in dit geval ging het om de voorbereidingen voor de Leste Snert, de in opdracht van de Bewaorsmiense geschreven musical die in 2019 op de planken komt.

In afwachting van de rol die ieder toebedeeld zou krijgen, zat een grote groep spelers en andere medewerkenden, kletsend met elkaar, te wachten totdat de avond geopend werd door voorzitter Theo Verhoeven. Sommigen droegen voor deze gelegenheid, geheel bij het stuk passend, nu al kleding zoals die rond 1919 in de mode was. Daarna deed de schrijver van de musical, Bas van der Hoeven, iets over de strekking van het verhaal uit de doeken. Onder regie van Dayenne van de Geyn begonnen de enthousiaste spelers uit de regio vervolgens met de eerste leesrepetitie voor het stuk over de honderdste Leste Mert in 1919, een heerlijk stuk theater voor alle leeftijden.

'De Leste Mert is de grootste jaarmarkt van Maas en Waal en ontvangt bezoekers uit alle Maas en Waalse dorpen', vertelt Jovita van de Klok, PR-vrouw van de Bewaorsmiense. 'In deze musical wordt een ode gebracht aan de onverzettelijke Maas en Walers. Het verhaal speelt zich af in café In d'n Slaopende Os. Er zijn grootse plannen: het eeuwfeest van de Leste Mert zal worden gevierd met een snertkookwedstrijd, en er is zelfs al een Leste Mertlied gecomponeerd, maar…'

Iedereen weet: als de hoogmis en de Leste Mert niet meer worden gevierd, dan houdt de wereld op te bestaan, maar uiteindelijk komt alles toch nog op zijn pootjes terecht. In deze musical komen werkelijkheid, fantasie, verleden en heden bij elkaar. De speeldata in 2019 zijn op 29, 30 en 31 maart in D'n Bogerd in Druten, op 5 en 6 april in de Meent in Afferden en op 12, 13, en 14 april in De Rosmolen in Beneden-Leeuwen. De kaartverkoop op de speellocaties is op zaterdag 27 oktober van 10.00 uur tot 13.00 uur. Kaarten kosten 15 euro.

DRUTEN - Het is 1919, de wereld heeft net in brand gestaan in de Eerste Wereldoorlog. In Maas en Waal waart het spook van de armoede en onvrede rond. Maar er is een lichtpuntje. De Leste Mert in Druten wordt dat jaar voor de 100-ste keer gehouden.

Terwijl de socialisten aan de deur rammelen en stakingen aan de orde van de dag zijn, heeft het straatarme Maas en Waal een welkome afleiding aan de Mert. De Drutense notabelen hebben iets verzonnen om het volk brood en spelen te geven: een snertkookwedstrijd, want ook toen al was snert onverbrekelijk verbonden aan de Leste Mert. In café In d'n Slaopende Os beramen de hotemetoten grootste plannen. Een Leste Snertlied hebben ze al in de steigers gezet. Maar dan slaat het noodlot toe: er blijken nergens nog erwten te koop. Wat volgt is paniek en verwikkelingen alom.

Dat is de setting voor Leste Snert, de musical die De Bewaorsmiense volgend jaar op de planken brengen. Op verzoek van de heemkundigen geschreven door oud-Gelderlander-journalist Bas van der Hoeven. Hij ploos de kranten van het jaar 1919 uit en verweefde allerlei gebeurtenissen in dorp, streek en wereld door de toneel- en liedteksten.

Vleermuis

,,Ik heb ook dankbaar geput uit het boekje "Op zolder achter de put van Johan van Os'', zegt Van der Hoeven. ,,Wist je dat boeren vroeger een levende vleermuis tegen de staldeur spijkerden bij een ziek paard omdat ze dachten dat het dan beter werd? En ze schoren de kop kaal van een kalf dat niet wilde drinken bij de koe, omdat het dan wel zou gaan drinken. Kinderen kwamen regelmatig op school binnen met twee vers afgehakte mollenpootjes om hun nek. Die zouden tegen van alles en nog wat helpen.’’

 Volgens Van der Hoeven is het een stuk van slappe mannen en sterke vrouwen. En het gaat over de alles overheersende armoede in Maas en Waal in het begin van de vorige eeuw.

Uitdaging

SNEL VOOR DE WINTER DE KOEIEN DE DEUR UIT

De Leste Mert, de Drutense koeien- en paardenmarkt, is traditioneel de laatste van het jaar. Hij wordt in 2019 voor de 200-ste keer gehouden. Op 19 juli 1819 stond koning Willem I de markt toe met een Koninklijk Besluit. De Lest Mert was de laatste gelegenheid voor de Maas en Waalse boeren nog voor de winter van hun vee af te komen zodat ze het wintervoer konden sparen.

Met een cast van zo'n dertig spelers, professionele muziek verzorgd door John Tijssen en regie door de bekende Maas en Waalse regisseuse Dayenne van de Geijn lijken de de Bewoarsmiense niets aan het toeval te hebben overgelaten.

De speeldata in 2019 zijn op 29, 30 en 31 maart in D'n Bogerd in Druten, op 5 en 6 april in De Meent in Afferden en op 12, 13 en 14 april in De Rosmolen in Beneden-Leeuwen. De kaartverkoop op de speellocaties is om 27 oktober van 10.00 tot 13.00 uur.

De eerste bijeenkomst van de cast was afgelopen donderdag. Daar sprak regisseuse Dayenne van de Geijn de spelers toe. Voor haar is de musical een uitdaging. Het is haar eerste musical en haar eerste productie met zo'n grote cast.

,,Ik heb met Bas het stuk doorgelopen. Ik kreeg er al allerlei ingevingen en ideeën bij. Bas heeft het helemaal losgelaten. Ik mag het nu gaan invullen. Ik wil in ieder geval geurtheater gaan toepassen. Een kruiwagen met stront in de zaal, kleine dieren en een kalf in de zaal als dat kan. De lucht van erwtensoep. Toeschouwers moeten het stuk ook kunnen ruiken.’’

Stukken tussen de scènes wil Van de Geijn opvullen met straatscènes. ,,Op het podium is het café de plek waar het gebeurt. Voor het podium wil ik tussen de scènes volk laten roddelen, appels jatten, met kippen laten rondlopen. Misschien dat er nog een grote koe voor de entree komt te staan.’’

,,Ik stel me voor dat er ook kroeggevechten plaatsvonden. Daar wil ik ook iets mee doen. Het moet ook een fysiek stuk worden. Met tomaten gooien en zo.’’

Van de Geijn speelde zelf in streekmusicals, zoals de laatste van Antoon Hol: Kloar Onder, over de watersnoodramp van 1926. Ze kent het klappen van de zweep dus van binnenuit. ,,Maar dit regisseren is een flinke kluif. Ik heb er heel veel zin in. De humor die Bas erin heeft verwerkt, is aanstekelijk. Ik moest de hele tijd gniffelen toen ik het las.''

De Leste Mert in Druten bestaat in 2019 200 jaar. Dat wordt gevierd met een musical.

De geuren van koeienstront en snert. Sigaren en jonge klare. Die zweven op donderdag 9 november weer door de Hogestraat in Druten. Het is dan de eerste donderdag na na 2 november. Sinds mensenheugenis is dat de dag van de Leste Mert.

Sinds mensenheugenis? Nou, in ieder geval al sinds bijna 200 jaar. De vroegste vermelding die Martien Pardoel, de grote man achter het evenement, heeft kunnen vinden, is 1818. Een jaar later werd de Mert door de koning erkend. Daardoor is het dit jaar de 199 ste editie. Maar waarschijnlijk werd de veemarkt al veel langer gehouden. Veemarkten gaan vaak terug tot de middeleeuwen. Hoe dan ook: de oudste bekende editie van de Leste Mert, traditioneel de laatste veemarkt voor de "winterstop" van de veehandel, dateert dus van 1818. Dat betekent dat in 2018 de markt voor de 200 ste keer plaatsvindt en dat in 2019 de Mert 200 jaar bestaat.

Voor de werkgroep Cultuur van erfgoedclub De Bewaorsmiense is het reden om de jaarlijkse musical in 2019 over de Leste Mert te laten gaan. Schrijver, is net als voor de musical "Nie te geleuve", die eerder dit jaar werd opgevoerd, voormalig Gelderlander redacteur Bas van der Hoeven. Er is een nieuwe regisseur aangetrokken: Dayenne v.d. Geijn van toneelgroep Horssen. Voor het eerst is er ook een zangcoach: Nelleke v.d. Klok. John Tijssen zorgt, net als de afgelopen keer, voor de muziek.

Van der Hoeven zet momenteel de tanden in het dankbare thema. Het centrale idee heeft hij al wel. Hij concentreert zich op het 100 jarig jubileum van de Leste Mert, een jubileum dat nooit is gevierd. Dat komt door allerlei malheur, weet Van der Hoeven. De ene organisator valt boven op een riek. Een andere wordt ziek. Natuurlijk zijn er seksuele verwikkelingen. Met als eindresultaat dat het Mertjubileum in het water valt.

Onduidelijk nog is of het stuk zich alleen binnen of ook buiten, tussen de koeien, gaat afspelen. Daardoor is ook de speellocatie nog onbekend. Het idee over een voorstelling over de Leste Mert kwam enkele jaren geleden opborrelen bij de werkgroep cultuur. "Wat is er Maas en Waalser dan de Leste Mert?", stelt Bewaorsmiens Leo Adams als vraag. "We willen de voorstelling eerst graag in Druten en daarna in Beneden-Leeuwen spelen. Maar heel Maas en Waal komt natuurlijk naar de Leste Mert." Dat geldt niet alleen voor de bezoekers, maar ook voor de boeren. De grootste attractie, de dikbil- en andere koeien, komen uit Weurt, Bergharen, Horssen, Appeltern, noem maar op. Paardenhandelaren komen eveneens uit de hele streek.

Wie zin heeft om mee te doen met de musical, moet nog even geduld hebben. De audities zijn pas in mei 2018. En heel misschien wordt de musical niet alleen opgevoerd in het voorjaar van 2019 maar ook tijdens de Leste Mert van dat jaar. Bewaorsmiense en Leste Mert hebben contact met elkaar gelegd, dus wie weet.

Schrijver-regisseur Antoon Hol vertrok. De Bewaorsmiense namen even de tijd voor bezinning. Nu volgt een musical.

Een wederopstanding, dat is het. En wat is daarvoor een betere plek dan de kerk? De werkgroep cultuur van de Bewaorsmiense was gevloerd en herrijst uit de as. Ze brengt volgend voorjaar weer een musical in het Maas en Waalse dialect op de planken. Over een leeg kerkgebouw dat wordt herbestemd tot parenclub. Plaats van handeling: de pastorie.

Bas van der Hoeven, oud-Gelderlanderjournalist, schreef het scenario. "De sluiting van de kerken heb ik nauw gevolgd. En ook de mogelijke vestiging van een parenclub in Altforst", vertelt hij. "Wat zou er nou gebeuren als de kerk een parenclub zou worden?" Het bleek een vruchtbaar thema. "Ik had binnen een paar dagen al zes scènes."

Veel bekende figuren uit Maas en Waal komen voorbij. Die worden door Van der Hoeven enigszins versluierd maar toch herkenbaar in het ootje genomen. Daarnaast zijn er veel dialectsongs, geschreven op bestaande melodieën. De Bewaorsmiense hebben Bea Caniëls als regisseur aangetrokken, ooit als regisseur betrokken bij het Ro Theater. Ze had na een tijd rust weer zin zich in een stuk vast te bijten. De musical bevat veel clichés en is geschreven op de gulle lach. Caniëls: "Het gevaar is dat je het plat maakt. De spelers moeten geen clowns of typetjes worden. De teksten doen het werk." Volgens haar is het goed dat schrijver en regisseur twee verschillende personen zijn.

"Voor de schrijver is het moeilijk om de tekst los te laten." Een regisseur moet scènes kunnen omgooien als dat beter werkt. De vorige musicals van de Bewaorsmiense werden geschreven en geregisseerd door Antoon Hol. Die vertrok vorig jaar en richtte zijn eigen groep op: Plaet Gespeuld. Hij nam veel acteurs mee en ook de begeleidende band De Komkommers is niet meer beschikbaar voor de Bewaorsmiense.

Na zeven stukken van Hol was de koek op. "Er ontstonden spanningen", zegt Theo Verhoeven, voorzitter van de werkgroep cultuur. "We hebben het zo goed mogelijk uitgepraat." Maar er bleven verschillen van inzicht over de koers en ook op het persoonlijke vlak bleef het schuren. "De rek was eruit."

Het was tijd voor bezinning. Met als conclusie dat de werkgroep door wilde gaan met dialectmusicals. "We willen niet alles anders gaan doen en we zoeken de concurrentie niet op", zegt werkgroeplid Leo Adams. "We blijven wie we zijn. We doen wat bij de Bewaorsmiense hoort. Voorstellingen maken in het Maas en Waals voor mensen in Maas en Waal."

Van der Hoeven zoekt het in zijn stuk in het heden. Niet zo zeer in het verleden, zoals Hol dat deed. Het is een trendbreuk waar de Bewaorsmiense geen zeggenschap in hebben gehad. "We hebben tegen Bas en Bea gezegd: doe je eigen ding", zegt Adams. Wel vindt hij het belangrijk om jongeren aan te trekken, zowel wat betreft spelers als publiek.

Verhoeven, zelf ook speler, is erg blij dat de toneeltraditie van de Bewaorsmiense doorgaat. "Je kunt je zo thuisvoelen in die stukken. Het is een vaste waarde in de toneelwereld van de streek geworden. En alles wordt voor je geregeld. Je hoeft je alleen te concentreren op je rol en op de taal."

Aanmelden, repeteren, uitvoering

• Mensen die mee willen doen met de nieuwe musical kunnen zich tot 15 mei melden bij Ria van de Velden: 0487-515435. Of via de website: bewaorsmiensecultuur.nl.
• De repetities zijn op donderdagavonden en beginnen in september in de blokhut in Deest.
• De uitvoeringen staan op stapel in april en mei 2017.
• De Bewaorsmiense is een erfgoedvereniging, verdeeld in diverse werkgroepen. De werkgroep cultuur bestaat uit: Theo Verhoeven, Leo Adams, Jan Basten, Ria van de Velden, Jovita van de Klok, Ineke Salet, Karel van de Beld en Jan Hoefnagel.
• De werkgroep wil iedere twee jaar een musical op de planken brengen. Voor het jaar 2019 staat een stuk over 200 jaar Leste Mert op het programma.